1 września 1939 roku nie tylko rozpoczął najstraszniejszą w dziejach ludzkości wojnę, ale również zahamował rozwój pięknego miasta jakim była wtedy Gdynia. Przygotowaniami i później obroną dowodził kontradmirał Józef Unrug.

Do Gdyni wojska niemieckie wkroczyły 14 września, a 21 września miasto już pod zmienioną nazwą Gotenhafen wizytował Adolf Hitler.

Aktywność

Przeczytaj biogram Antoniego Kasztelana, który brał udział w obronie Helu i odpowiedz na pytanie: Jak zginął Antoni Kasztelan?
a)został rozstrzelany
b)został ścięty na gilotynie

Gotenhafen stało się częścią Rzeszy jako część Okręgu Gdańsk – Prusy Zachodnie. Od tej pory w mieście będzie obowiązywało niemieckie prawo, nazewnictwo, pieniądze.

Gdynia , która była „ oknem na świat II Rzeczypospolitej stała się teraz portem Kriegsmarine (Marynarki Wojennej III Rzeszy). W stoczni planowano naprawiać okręty i U-Boty uszkodzone podczas walk oraz budować mniejsze jednostki pływające. Do tego celu powołano „Deutsche Werke Kiel Werke Gotenhafen”
Całą gospodarkę podporządkowano potrzebom wojny i przemysły zbrojeniowego. Na tę działalność nastawiono eksport wywożąc węgiel i import sprowadzając rudy żelaza.

Rozpoczęły się też represje wobec mieszkańców miasta. Przede wszystkim na podstawie wcześniej przygotowanych list aresztowano większość mężczyzn. Wśród nich byli nauczyciele, urzędnicy, duchowni , prawnicy i działacze społeczni. Część z nich została rozstrzelana w masowych egzekucjach, osadzona w obozach a inni z czasem zwolnieni zostali zmuszeni do opuszczenia z całymi rodzinami swoich mieszkań i osiedlenia się we wskazanych miejscach na terenie Generalnej Guberni. Na ich miejscu osiedlano obywateli niemieckich. Ci, którym pomimo polskiego pochodzenia pozwolono zostać np. ze względu na ich przydatność da gospodarki zmuszani byli do podpisywania volkslisty i służby w niemieckim wojsku.

Wojna sprawiła, że niemiecka gospodarka chociaż od wielu lat przestawiona na produkcję wojenną zaczęła odczuwać brak siły roboczej. Większość mężczyzn walczyła na frontach. Wielkie fabryki i małe zakłady przemysłowe zaczęto więc obsadzać robotnikami przymusowymi pochodzącymi z okupowanych krajów. Jednak było to niewystarczające i w tryby tej machiny wprzęgnięto więźniów obozów koncentracyjnych.

Obóz Stutthof, który rozpoczął działalność już 2 września 1939 roku na początku miał być miejscem odosobnienia i eksterminacji dla Polaków z Wolnego Miasta Gdańska i całego Pomorza. 7 stycznia 1942 roku stał się państwowym obozem koncentracyjnym III Rzeszy.

Więźniowie zobowiązani byli do pracy bądź to bezpośredni na rzecz obozu pracując w grupach roboczych zwanych komandami np. przy wyrębie lasu, produkcji cegieł, w warsztatach kuśnierskich, szewskich, czy w obozowym ogrodnictwie. Za swoją prace nie otrzymywali bezpośredniego wynagrodzenia a ich „zarobek” zapisywany był na karcie obrachunkowej i wypłacany w formie tzw. lager marki czyli kuponu, za który więzień mógł zrobić zakupy w obozowej kantynie. Dostępne towary to min woda sodowa, czasami warzywa, mydło czy znaczki na listy.

Z pracy więźniów korzystały też niemieckie przedsiębiorstwa zarówno państwowe jak i prywatne oraz rolnicy wypożyczając więźniów do pracy i płacąc za nich ustaloną kwotę do obozowej kasy.

Więzień przynosił zyski nie tylko za życia poprzez swoją pracę, ale również po śmierci. Zmarłym więźniom usuwano złote i srebrne koronki dentystyczne przesyłając je do Berlina. Dochód przynosiły również włosy, które przerabiano na filc i przędzę włosianą do produkcji skarpet dla załóg łodzi podwodnych . Firmy prywatne skupujące włosy płaciły 0,5 marki za kilogram ludzkich włosów.

Aktywność

Przekierowanie do wystawy planszy 39-40 Gdynianie w obozie koncentracyjnym Stutthof.
Przeczytaj fragment wspomnień Piotra Budzyńskiego o tym jak traktowano w obozie Gdynian należących do tajnych organizacji.

Szacunkowo można przyjąć, że przez czas kiedy obóz Stutthof był częścią Państwowych Obozów koncentracyjnych czyli od stycznia 1942 roku do końca 1944 roku przyniósł zysk około 10 milionów marek.
Martyrologia więźniów obozów koncentracyjnych budowała potęgę gospodarczą III Rzeszy