I wojna światowa nazywana wielką wojną była pierwszym na taką skalę konfliktem w dziejach świata. Nazywa się ją też wojną totalną, ponieważ objęła większość dziedzin życia ludzkiego zapewne dotknęła też mieszkańców Gdyni i zachwiała ich spokojnym życiem opartym zawodowo na rolnictwie, rybołówstwie i początkującej turystyce. Niedługo przed wybuchem wojny w roku 1910 Gdynię odwiedziło około 500 turystów co przy liczbie stałych mieszkańców kształtującej się na poziomie około tysiąca osób było wynikiem imponującym chociaż infrastruktura była słabo rozwinięta. Przyjmowanie gości odbywało się na prywatnych kwaterach.  Ze wspomnień ówczesnych turystów możemy się dowiedzieć chociażby o stosunkach narodowościowych panujących w osadzie.
„Mówiła [gospodyni] po kaszubsku i po niemiecku. Słowa polskie tak bezlitośnie zniekształcała, że już lepiej rozumiałem jej kaszubski. Z młodymi rozmawiałem tylko po polsku.”
Młodzi ludzie powoływani byli w szeregi armii Cesarstwa Niemieckiego ginąc na różnych frontach lub odnosili rany, które czyniły ich według ówczesnej nomenklatury „inwalidami”.   Sama Gdynia była wówczas wykorzystywana jako miejsce rekonwalescencji dla potrzebujących leczenia i odpoczynku żołnierzy.

Jako Polakom z pochodzenia odmawiano im świadczeń z powodu odniesionych obrażeń co w efekcie powodowało problemy z utrzymaniem siebie i rodziny. Takim żołnierzem był min. Antoni Abraham.

Aktywność

Popatrz na zdjęcie Antoniego Abrahama w biogramie (wystawa: sala 1, tablica czwarta) a następnie przypatrz się tym dwóm pomnikom . Na którym przedstawiony jest Antoni Abraham?

W roku 1918 wraz ze zbliżaniem się końca działań zbrojnych zaczęły się też krystalizować pomysły na nowy kształt granic w Europie. W listopadzie po podpisaniu zawieszenia broni część granic odradzającego się państwa polskiego wykształciła się w sposób naturalny, Mazowsze, Małopolska zostały przypisane Polsce, ale co do Pomorza sprawa nie była jasna. Mieszkańcy tych terenów zamierzali zawalczyć o przynależność do Polski. W grudniu 1918 roku powołano w Gdańsku Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej, który wysłał do Paryża swoją delegację, która miała przekonać przywódców europejskich mocarstw do przyznania Pomorza Polsce. Delegatami zostali Antoni Abraham i Tomasz Rogala. Do Wersalu dotarli w kwietniu 1919 roku i wzięli udział w rozmowach. Dla przekonania rozmówców przywieźli księgę meldunkową Gdańska z podkreślonymi polsko brzmiącymi nazwiskami.

Przełom 1918 i 1919 roku był szczególnie ciężki. Skończyła się wojna, ale straty w ludności były ogromne. Zginęło wielu mężczyzn, którzy w tamtym czasie głównie utrzymywali rodziny, wielu wróciło z frontu niezdolnych do pracy zarobkowej. Gospodarki państw po wielkim wysiłku zbrojeniowym musiały przestawić się znowu na produkcję zaspokajającą potrzeby bytowe mieszkańców. Część granic była nieustalona lub niepewna a do tego rozpoczęły się migracje ludności, było to zwłaszcza widoczne na wschodzie skąd część ludności uciekała z granic dawnego Imperium Rosyjskiego rządzonego teraz przez bolszewików. Migranci w miarę możliwości zabierali ze sobą dobytek, kosztowności i pieniądze kraju, z którego wyjeżdżali przewożąc je do nowego miejsca osiedlenia.  Na terenach odradzającej się Polski funkcjonowały waluty trzech państw zaborczych, czyli ruble (zabór rosyjski), korony (zabór austriacki), marki (zabór pruski).

Aktywność

Poniżej znajdują się trzy waluty rubel, marka i korona. Przypatrz się tym pieniądzom i odpowiedz, która z nich nie mogła znaleźć się w portfelu migrantów z dawnych terenów zaborczych?

Jeżeli ktoś mógł sobie na to pozwolić zamieniał pieniądze na złoto i kosztowności z nadzieją, że nie stracą na wartości.

Mieszkańcy Gdyni zarówno pochodzenia polskiego jak i niemieckiego mogli tylko oczekiwać na werdykt mocarstw co do swojej przynależności państwowej.

W Warszawie władze centralne już miały pomysły na zagospodarowanie ewentualnych terenów nadmorskich. 

28 listopada 1918 roku Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret nakazujący zorganizowanie Marynarki Wojennej. Zaczęto ją tworzyć pomimo braku jeszcze dostępu do morza. Powołaną Komendę Portu wojennego umieszczono tymczasowo w Modlinie. Nikt jeszcze wtedy nie miał pojęcia, że ta decyzja będzie jedną z ważniejszych dla przyszłego rozwoju Gdyni. 

28 czerwca 1919 roku podpisaniem traktatu pokojowego nie tylko zakończono działania wojenne na świecie, ale również ustalono północną granicę Polski z dostępem do morza. 

30 września Jan Radtke przejął w Gdyni władzę od dotychczasowego sołtysa Aarona Jansena. Wprowadził natychmiast w całym sołectwie język polski jako urzędowy a na budynku, w którym urzędował wywiesił biało czerwoną flagę rozpoczynając tym przejmowanie tych ziem dla Polski chociaż na oficjalny akt trzeba będzie poczekać jeszcze kilka miesięcy.

odpowiedź do aktywności: 3)Marka niemiecka, ponieważ pochodzi z 2001 roku.